ความรู้กับสมุนไพรใกล้ตัว มะระขี้นกไทย

 มะระขี้นก มะระ(ไทย)

Momordica charantia Linn. Cucurbitaceae

ลักษณะของพืช

ไม้เถา มีมือเกาะ ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปฝ่ามือกว้างยาวประมาณ 4-7 เซนติเมตร ขอบใบเว้า เป็นแฉกลึก 5-7 แฉก ดอกเดี่ยวออกที่ซอกใบแยกเพศอยู่บนต้นเดียวกัน กลีบดอกสีเหลืองรูประฆัง ผลเป็นรูปกระสวย ผิวขรุขระ มีรสขม

มะระขี้นกมี 2 ชนิด

มะระขี้นก (มะระไทย) คือมะระที่มีผลเล็กๆ สั้นป้อม หัวแหลม ท้ายแหลม ผลยาวประมาณ 2-3 นิ้ว ผิวผลขรุขระ สีเขียวแก่ รสขมจัดกว่ามะระจีน มะระชนิดนี้เป็นพืชพันธุ์ของเมืองไทยแท้และเป็นชนิดที่มีสรรพคุณทางยา

มะระจีน ผลยาวใหญ่ สีขาวอมเขียว ผิวขรุขระร่องใหญ่ ผลยาวประมาณ 4-9 นิ้ว (อาจถึง 10-12 นิ้ว)

การศึกษาองค์ประกอบทางเคมี

ทั้งต้น : alkaloids, saponin และสารผสม sterols ชื่อ charantin

เมล็ด : โปรตีนหลายชนิด ได้แก่

- MAP 30 (30 KDa) - mormodin (24 KDa) - Mormordica charantia agglutinin (32 KDa) - Mormordica charantia lectin (115 KDa) - Mormordica charantia inhibitor (23 KDa) - Mormordica charantia cytostatic factor (40 KDa)

- a-momorcharin (32 KDa) - b- momorcharin (29 KDa) - p- insulin (11 KDa) - amino acid เช่น a-aminobutyric acid

triterpenes ได้แก่ - momordicoside A-E - vicine

ผล : alkaloids saponin amino acid (citrulline) 5-hydroxytryptamine (sterols)(charantin b-sitosterol stigmasterol acylglucosyl sterols) triterpine (cucurbitacin glycosides, momordicoside F1, F2, G, I, K และ L) polypeptide (p-insulin)

ใบ : triterpenes ได้แก่

- momordicine - momordicine I, II, III - cucurbitan-triterpenes (III, IV, V)

ราก : alkaloids ชนิดหนึ่งชื่อ momordicine และ saponin

การศึกษาทางเภสัชวิทยา

คุณสมบัติทางเภสัชวิทยาที่สำคัญของมะระขี้นกที่กำลังได้รับความสนใจ ในปัจจุบัน คือ คุณสมบัติลดน้ำตาลในเลือด ต้านมะเร็ง และต้านไวรัส HIV ผลการลดน้ำตาลในเลือด มีการศึกษาวิจัยผลมะระทั้งในสัตว์ทดลอง (กระต่าย) และในมนุษย์โดยใช้สารสกัดชนิดต่างๆ ได้แก่สารสกัดด้วย 95% akcohol น้ำ น้ำคั้น และยาชง พบว่าให้ผลลดน้ำตาลในเลือดได้ โดยกระตุ้นการหลั่งและเหนี่ยวนำอินซูลิน องค์ประกอบทางเคมีในมะระที่ให้ผลลดน้ำตาลในเลือดเท่าที่มีการศึกษา ได้แก่ p-insulin ซึ่งแยกได้จากผลและเมล็ด เป็นโปรตีนที่มีน้ำหนักและโมเลกุลประมาณ 11,000 daltons ประกอบด้วย amino acid 166 โมเลกุล charantin ซึ่งเป็นสารผสม sterols แยกได้จากผลและเมล็ด และ vicine ซึ่งแยกได้จากเมล็ด นอกจากนั้นยังพบ Momordica charantin lectin ที่แยกได้จากเมล็ดให้ผลเป็น insulinomimetic agent

ผลต้านมะเร็ง เป็นการศึกษาใน cell line เช่น human lymphoblast, human leukemic lymphocyte, melanoma-b cell-M9 เป็นต้น และการศึกษาในสัตว์ทดลอง (mice) โดยใช้ LEUK-L1210

องค์ประกอบทางเคมีที่มีการศึกษาผลต้านมะเร็ง ได้แก่ guanylate cyclase inhibitor ซึ่งสกัดได้จากผลสุก MAP 30 สกัดจาก ผลสุกและเมล็ดในผลสุก a-momorcharin, b- momorcharin , Momordica charantia cytostatic factor ซึ่งแยกจากเมล็ด carotene, beta:5-6 epoxide ใน pericap stigmasta-5-25-diene-3b-6' , 3-O-(6'-O-palmitoyl-b-D-glucosyl)และstigmasta-5-25-diene-3b-ol, 3-O-(6'-O-stearoyl-b-D-glucosyl) ในผลดิบ

คุณสมบัติต้าน HIV

มะระขี้นกเป็นหนึ่งในสมุนไพรที่มีรายงานว่ามีกลุ่มสารโปรตีนที่มีคุณสมบัติยับยั้งเชื้อ HIV จากรายงานโปรตีนในเมล็ดมะระที่น่าสนใจคือ โปรตีนที่เป็น Ribosome Inactivating Proteins (RIPs) ที่มีขนาดโมเลกุล 30 kD โปรตีนที่มีชื่อว่า MAP30 MAP30 มีฤทธิ์ต้านไวรัส HIV ในหลอดทดลอง โดยยับยั้งการติดเชื้อด้วยขบวนการยับยั้งการเกิด syncytium ระหว่างเซลล์เม็ดเลือดขาวที่ติดเชื้อ HIV กับเซลล์ใหม่ นอกจากนั้นยังมีผลยับยั้งการขยายพันธุ์ของไวรัส HIV โดยยับยั้งเอนไซม์ HIV Reverse Transcriptase และ integrase และยับยั้งการสร้าง viral core protein ของเชื้อ HIV นอกจากนี้ยังมีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาอื่นๆ อีก ได้แก่ ต้านเชื้อไวรัส แบคทีเรีย ยีสต์ โปรโตซัว มาลาเรีย ฆ่าพยาธิ แมลงและตัวอ่อน ลดการอักเสบ แก้ปวด ต้านออกซเดชั่น และยับยั้งการเกิด lipid peroxidation ยับยั้งการสังเคราะห์ DNA, RNA, โปรตีน

ที่มา : บทความวิจัยนายแพทย์นพรัตน์ บุนยเลิศ